علی بن محمد باقر(ع)
|
مشهد اردهال، گنبد حرم علی‌بن محمد باقر(ع) | |
| نام | علی‌بن محمد باقر(ع) |
|---|---|
| نقش | از امامزادگان شیعی مدفون در ایران- نایب خاص امام محمد باقر(ع) و امام جعفر صادق(ع) در مناطق کاشان، فین و اردهال |
| زادروز | قرن اول هجری |
| زادگاه | مدینه |
| درگذشت | ۲۷ جمادی‌الثانی حدود ۵۵ سال بعد از واقعه کربلا. |
| مدفن | مشهد اردهال در ۴۲ کیلومتری کاشان |
| محل زندگی | منطقه کاشان |
| لقب(ها) | سلطان علی |
| پدر | امام باقر (ع) |
| مادر | ام ولد (نام های او زینب، لیلا، ام حکیمه) |
| فرزند(ان) | احمد و فاطمه ـ فاطمه یکی از همسران امام کاظم(ع) بود |
| طول عمر | ٣۲ سال |
| مختصات مدفن | |
| امامزادگان مشهور | |
|
سایر امامزادگان | |
علی بن محمد باقر فرزند امام باقر(ع) است که در منابع، غالباً از او با عنوان سُلطان‌ْعَلی یاد می‌شود. بر اساس برخی از گزارش‌های تاریخی، او بنا به درخواست دوستداران اهل بیت(ع) از اهالی چهل حصران و فین کاشان در سال ۱۱۳ق به این منطقه هجرت نمود و مدت سه سال به امر تبلیغ و ارشاد مردم همت گماشت. علی بن محمد سرانجام در سال ۱۱۶ق به‌همراه تعدادی از اهالی منطقه توسط نیروهای حکومتی به شهادت رسید. پیکر او در مشهد اردهال به‌خاک سپرده شد. مراسم قالی‌شویان، هر سال در دومین جمعه مهر به یاد شهادت علی بن محمد، همراه با عزاداری و نوحه خوانی در مشهد اردهال برگزار می‌شود.
نسب
علی بن محمد باقر(ع) فرزند امام باقر(ع) است. شیخ مفید فرزندان امام باقر(ع) را هفت تن می‌داند:
- «ابوعبدالله جعفر بن محمد(ع) و عبدالله که از ام فروه بنت قاسم بن محمد بن ابی بکر بودند و ابراهیم و عبیدالله که از ام حکیم بوده و هر دو در ایام حیات پدر شان وفات کردند. علی و زینب از ام ولد بودند؛ و ام سلمه که مادرش را ام ولد دانسته است».
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
فرزندان
مصعب زبیری می‌نویسد:
- «علی بن محمد (باقر) دختری به نام فاطمه داشت که مادرش ام ولد بود و موسی بن جعفر بن محمد باقر(ع) با این دختر ازدواج کرد.»
فرزند دیگری نیز از وی بوده است که احمد بن علی بن باقر(ع) نام داشت. قبر او در اصفهان در باغاتی قرار دارد که سر راه محله خواجو است.
توصیف علما
صاحب ریاض العلماء می‌نویسد:
هجرت به ایران
| برخی امامزادگان ایران | ||
|---|---|---|
| نام امامزاده | ازنسل امام | شهر، استان |
| هلال بن علی | امام علی (ع) | اصفهان-آران و بیدگل |
| امامزاده هاشم | امام علی (ع) محمد بن حنفیه | گیلان-رشت |
| عبدالعظیم حسنی (حرم حضرت عبدالعظیم) | امام حسن مجتبی(ع) | ری |
| امامزاده داود | امام حسن مجتبی(ع) | تهران-کوه‌های کن |
| حسن بن حسین بن اسحاق | امام حسن مجتبی(ع) | لرستان-الیگودرز |
| جلال الدین اشرف | امام حسن مجتبی(ع) | گیلان-آستانه اشرفیه |
| امامزاده هاشم | امام حسن مجتبی(ع) | مازندران-آمل |
| امامزاده محسن(امامزاده کوه) | امام حسن مجتبی(ع) | همدان |
| محمد بن محمد بن زید(ع)(امامزاده محروق) | امام سجاد(ع) | خراسان رضوی - نیشابور |
| امامزاده عبدالله | امام سجاد(ع) | خوزستان-شوشتر |
| محمد بن زید بن علی(ع) | امام سجاد(ع) | خوزستان - شوشتر |
| علی بن محمد باقر(ع)(مشهد اردهال) | امام باقر(ع) | اصفهان - کاشان |
| علی بن جعفر الصادق | امام صادق(ع) | قم/ سمنان |
| علی زین العابدین(درب امام) | امام صادق(ع) | اصفهان |
| جعفر بن علی(امامزاده جعفر) | امام صادق(ع) | یزد |
| حمزه بن موسی(ع) | امام کاظم(ع) | تهران - ری |
| حسین بن موسی بن جعفر(ع)(علاءالدین حسین) | امام کاظم(ع) | فارس - شیراز |
| محمد بن موسی بن جعفر(ع) (سیدمیرمحمد) | امام کاظم(ع) | فارس - شیراز |
| حکیمه دختر امام کاظم | امام کاظم(ع) | کهکیلویه و بویراحمد - گچساران |
| اسحاق بن موسی(ع) | امام کاظم(ع) | مرکزی - ساوه |
| امامزاده شاهرضا | امام کاظم(ع) | اصفهان - شهرضا |
| امامزاده زینبیه | امام کاظم(ع) | اصفهان |
| آقاعلی عباس | امام کاظم(ع) | اصفهان - کاشان |
| امامزاده صالح | امام کاظم(ع) | تهران - تجریش |
| حسین بن موسی | امام کاظم(ع) | خراسان جنوبی - طبس |
| امامزاده محمد بن موسی | امام کاظم(ع) | خوزستان-دزفول |
| سید بهاءالدین محمد | امام کاظم(ع) | چهارمحال وبختیاری - شیخ شبان |
| علی بن حمزه | امام کاظم(ع) | فارس - شیراز |
| محمد بن حسن(آقامشهید) | امام کاظم(ع) | فارس - فراشبند |
| امامزاده یحیی | امام کاظم(ع) | سمنان |
| عبیدالله بن موسی(کوسه هجیج) | امام کاظم(ع) | کرمانشاه - روستای هجیج |
| سید سلطان محمد(پیرچوگان) | امام کاظم(ع) | هرمزگان - رودان |
| امامزاده عبدالله | امام کاظم(ع) | همدان |
| امامزاده حسین | امام رضا(ع) | قزوین |
| امامزاده جعفر(شاه کرم) | امام رضا(ع) | اصفهان |
| موسی بن محمد(موسی مبرقع) | امام جواد(ع) | قم |
| احمد بن موسی مبرقع(میراحمد) | امام جواد(ع) | اصفهان - کاشان |
| امامزاده اسماعیل | امام جواد(ع) | فارس - فسا |
| شاهزاده حسین | امام هادی(ع) | همدان |
درخواست مبلغ و راهنما
عده‌ای از دوستداران اهل بیت(ع) از اهالی چهل حصران و فین کاشان نامه‌ای خدمت امام باقر (علیه‌السلام) نوشتند، که چون ما از محضر شما دور هستیم یکی از آقازادگان خود را برای راهنمایی و تربیت ما و تعلیم احکام به جانب ما بفرستید.
آن حضرت فرزند خود، علی بن محمد(ع) را با رسولان روانه کاشان کرد و اسباب سفر آن حضرت را برادرش امام صادق(ع) فراهم نمود.
استقبال مردم
هنگام ورود، در فین حدود ۶هزار نفر برای استقبال آمدند. وی مدتی در جاسب و خاوه مشغول هدایت مردم بود و بیشتر در مسجد جامع کاشان -که فعلا در کوی میدان کهنه واقع است - مشغول عبادت بود و شیعیان برای ادای نماز جمعه خدمتش مشرف می‌شدند، و کرامات زیادی مشاهده می‌نمودند.
نامه نگاری
علی بن محمد، نامه‌هایی برای پدر بزرگوارش به مدینه می‌فرستاد و حالات خود و شیعیان را بیان می‌فرمود، تا در سال ۱۱۴ هجری قمری خبر شهادت پدر بزرگوارش به آن حضرت رسید.
شهادت
بعد از حدود سه سال از شهادت امام باقر(ع) در سال ۱۱۶ق، مخالفین، علی بن محمد را به همراه عده‌ای از دوستان و موالیان و منسوبین به وی شهید کردند.
از آنجا که ۲۷ جمادی‌الثانی در سال شهادت علی بن محمد مصادف با ۱۷ مهر بوده، هر سال به مناسبت سالگرد وی در جمعه دوم مهر مراسم قالی شویان همراه با عزاداری کنار قبرش برگزار می‌شود.
نقل شده است وی در لحظه وفات به شخصی به نام خواجه ملک شاه وصیت کرده است:
- «ای دوست موافق! وصیتی چند دارم، باید به وصایای من عمل کنی:
- برادرم و نور دیده‌ام (سلطان محمود) از ترس دشمنان در خانه عبدالکریم بارکرسی پنهان شده است. کوشش کن او را به مردم چهل حصاران و فین رسانی که به وی آسیب نرسد.
- نامه‌ای به حضرت برادرم امام صادق(ع) عرضه کن و تمام وقایع و شرح غربت و مظلومی مرا بده و ذکر کن که مردم با من چه‌ها کردند و نگذاشتند، یک دفعه دیگر به خدمتت برسم.
- سلام مرا به دوستان فین و چهل حصاران برسان و بگو قبر مرا در همان محلی قرار دهند که به شما نشان داده‌ام و تخلف نورزند.
محل دفن
در محل دفن علی بن محمد اختلاف وجود دارد. عده‌ای محل دفن وی را در مشهد اردهال (مشهد قالی) در ۴۰ کیلومتری غرب کاشان و در مسیر کاشان–دلیجان می‌دانند. حتی کاربرد مشهد برای مقبره‌اش سابقه طولانی دارد و در کتاب نقض از آنجا با واژه مشهد یاد شده است. به نظر برخی در نسب این امامزاده تردیدی وجود ندارد. زائران حرم وی در مشهد اردهال، کراماتی مانند شفای بیماران نقل کرده‌اند.
در دوره سلجوقیان، مزار این امامزاده در آبادی کامل بوده و سید ابوالرضا فضل‌الله راوندی قصاید فراوانی درباره این بنا و بانیان آن سروده است.
سرداب حرم
در حرم سلطان علی، سردابی وجود دارد که تقریباً ۶ متر طول و ۳ متر عرض و ۵/۳ متر ارتفاع دارد. درباره این سرداب و تابوت‌های داخل آن، سخنانی در برخی کتب معاصر وجود دارد.
- «در سال ۱۳۱۳ شمسی اعتضاد الدوله، حکمران قم به مشهد اردهال (که از توابع قم بود)، آمد و فرمان داد تا روی سرداب را بشکافند. شخصاً داخل سرداب شده و حدود یکصد تابوت را مشاهده کرد که در هر یک جسدی سالم و از هم متلاشی نشده، در حالی که لباس زندگی به تن داشتند و روی گونه‌های بعضی خون خشکیده نمودار بود، قرار داشت. او ایشان را از یاران سلطان علی(ع) می‌شمارد.»
در سال ۱۳۴۱ش آیت الله مرعشی نجفی از این سرداب دیدن کرده است. وی سرداب را این‌گونه توصیف می‌کند:
- «در سمت شرقی سراب، متجاوز از یکصد تابوت به‌اندازه‌های مختلف و رنگ‌های متفاوت در سه ردیف، روی یکدیگر گذاشته شده است که قسمتی از تخته‌های سرِ چند تابوت شکسته است و درون هر تابوت جسدی در لباس زندگی، صورت باز و موهای ژولیده نمودار است که با مختصر چیزی که به آنها اصابت کند، مانند پودر بر روی هم فرو می‌ریزد و متلاشی می‌شود، در عقب سرداب زیر دارالحفاظ لوحه‌ای از سنگ نصب و روی آن نام سید رکن الدین مسعود و تاریخ ۹۵۴ حجاری شده است».
قالی شویان
مراسم قالی شویان (در دومین جمعه مهر) به یاد شهادت سلطان علی بن محمد همراه با عزاداری و نوحه‌خوانی در مشهد اردهال برگزار می‌شود.
منابع مطالعاتی
- شهید اردهال: شرح حال حضرت سلطان علی بن امام محمد باقر (ع)، زهرا ارونی
- نور باقر: سید علی محسنی
- شرح زندگانی و شهادت حضرت سلطانعلی بن امام محمد باقر: عبدالرسول مدنی کاشانی
پانویس
- ↑ شیخ مفید، الارشاد، ص۳۹۴.
- ↑ زبیری، نسب قریش، به نقل از حسینی زرباطی، بغیة الحائر فی احوال اولاد الامام باقر(ع)، ص۱۴۸؛ المشاهد العتره الطاهره، ص۲۷۰.
- ↑ حسینی زرباطی، بغیة الحائر فی احوال اولاد الامام باقر(ع)، ص۱۴۶؛ مجموعه تاریخی مذهبی مشهد اردهال، ص۳۶.
- ↑ به نقل از حسینی زرباطی، بغیة الحائر فی احوال اولاد الامام باقر(ع)، ص۱۴۳.
- ↑ مجموعه تاریخی، مذهبی مشهد اردهال، حسین فرّخ‌یار، ص۳۷.
- ↑ محسنی، نور باقر، ص۵۴.
- ↑ محسنی، نور باقر، ص۵۷.
- ↑ توفیق، شهید اردهال، ص۴۰.
- ↑ توفیق، شهید اردهال، ص۳۷-۴۴.
- ↑ مجموعه تاریخی، مذهبی مشهد اردهال، ص۵۷.
- ↑ قزوینی، نقض، ص۱۹۹؛ شیخ عباس قمی، منتهی الامال، ص۱۳۳۰.
- ↑ قزوینی، نقض، ص۱۹۹.
- ↑ مجموعه تاریخی مذهبی مشهد اردهال، صص۲۶-۳۴ به نقل از تاریخ تشیع، رسول جعفریان، ص۲۱۵.
- ↑ مجموعه تاریخی، مذهبی مشهد اردهال، ص۱۶۶.
- ↑ دیوان السید الامام فضل‌الله راوندی، صص۵۲-۵۳، به نقل از تاریخ تشیع، رسول جعفریان، ص۲۱۵.
- ↑ توفیق، شهید اردهال، ص۴۶.
- ↑ محسنی، نور باقر، ص۹۳.
- ↑ توفیق، شهید اردهال، ص۴۷ ۴۹.
منابع
- توفیق، سید محمد مهدی، شهید اردهال، پیام مهدی۴، قم، چاپ اول، ۱۳۷۶ش.
- حسینی زرباطی، حسین، بغیة الحائر فی احوال اولاد الامام باقر(ع)، مکتبة آیة الله العظمی مرعشی النجفی، قم، الاولی.
- قزوینی، عبدالجلیل، نقض،سلسله انتشارات آثار ملی، تهران، ۱۳۵۸ش.
- قمی، شیخ عباس، منتهی الآمال، تحقیق ناصر باقری بیدهندی، انتشارات دلیل ما، قم،اول، ۱۳۷۹ش (دو جلد در یک مجلد).
- فرّخ‌یار، حسین، مجموعه تاریخی، مذهبی مشهد اردهال، هیئت امناء سلطان علی بن محمد باقر(ع)، چاپ اول، ۱۳۶۹ش.
- شیخ مفید، الارشاد، قم، الناشر سعید بن حبیر، الاولی، ۱۴۲۸ق.
- محسنی، سید علی، نور باقر، انتشارات مشهور، ۱۳۸۳ش، چاپ اول.
- المشاهد العتره الطاهره، مؤسسه البلاغ، بیروت، چاپ اول، ۱۴۰۸ق.
پیوند به بیرون
- منبع مقاله: